De prestaties van een onderneming beperken zich al lang niet meer tot de financiële resultaten. Tegenwoordig zijn milieu, ethiek en governance maar enkele van de ‘duurzame’ aspecten die van doorslaggevend belang zijn bij de analyse van het heden en de toekomst van een bedrijf.

Milieuzorg is een belangrijke, maar zeker niet de enige drijvende kracht achter de transformatie van bedrijven. Ook commerciële en economische aspecten spelen een rol. Het bestrijden van de klimaatverandering geeft aanleiding tot een nieuw paradigma waardoor business as usual niet langer een optie is voor bedrijven die slagkrachtig willen blijven. Wie wil blijven voldoen aan de marktvereisten, moet mee op de trein van de duurzame transitie springen ... Dat houdt nieuwe businessmodellen, bevoorradingsketens en transport- en mobiliteitsmiddelen in, maar ook aandacht voor de ecologische voetafdruk van bedrijven en een weldoordacht MVO-beleid (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen). Allemaal parameters waarmee bedrijven het verschil kunnen maken en zich profileren. Maar hoe wordt dat gemeten?

Focus op ESG-criteria

Dergelijke factoren die de nadruk leggen op milieuzorg, maatschappelijke verantwoordelijkheid en corporate governance zijn analyse-elementen met één welbepaald doel: beoordelen in welke mate een bedrijf (of sector of financiële titel) in zijn bedrijfsvoering of strategie rekening houdt met duurzame ontwikkeling en langetermijndoelstellingen. Ze helpen dus om te bepalen in welke mate een bedrijf zich engageert en bijdraagt aan een duurzamere toekomst. En dat op tal van verschillende vlakken. Of nog beter: de bedoeling van ESG-criteria is om objectieve gegevens te verschaffen die het mogelijk maken om de analyse van de prestaties van een bedrijf op lange termijn uit te breiden en te verrijken. En de feiten lijken inderdaad te staven dat bedrijven die goede ESG-praktijken opnemen in hun bedrijfsvoering, wel degelijk veerkrachtiger zijn en zelfs betere financiële resultaten voorleggen.

Wat zit er achter die ESG-criteria?

De analyse van de ecologische, maatschappelijke en governancefactoren steunt op een hele reeks elementen die de rechtstreekse of onrechtstreekse impact van een bedrijf meten:

• De milieuaspecten hebben onder meer tot doel om de uitstoot van broeikasgassen, het energieverbruik, de afvalrecyclage en de ecologische voetafdruk (water, koolstof enz.) te meten.
• De sociale of maatschappelijke aspecten hebben betrekking op de relaties van het bedrijf met alle andere stakeholders: medewerkers, klanten, leveranciers en partners. Maar ook de kwaliteit van de sociale dialoog en de diversiteit binnen de organisatie spelen hierin een rol. De analyse focust daarnaast ook op het ethische aspect en de naleving van de mensenrechten en de internationale arbeidswetgeving.
• De governance-aspecten gaan over het directie-, management- en organisatiemodel van het bedrijf: de relaties met de aandeelhouders en de raad van bestuur (alsook het aantal vrouwen hierin), maar ook de bedrijfswaarden en hiërarchische verhoudingen, de transparantie van de lonen van de leidinggevenden en het besluitvormingsproces, het risicobeheer en de strijd tegen corruptie.

Een besluitvormingsmiddel

Het is dus zeker geen toeval dat ESG-criteria tegenwoordig even belangrijk zijn voor de holistische analyse van een bedrijf als de financiële verslagen. In die zin vormen ESG-criteria voor beleggers en financierders een belangrijk hulpmiddel voor hun besluitvorming en een goede manier om de prestaties van een bedrijf dat om fondsen of krediet komt vragen, te beoordelen. ESG-criteria zijn tegenwoordig onmisbaar om te garanderen dat een bedrijf écht begaan is met duurzaamheid – en zich dus niet laat vangen door de valkuilen van de zogenaamde greenwashing – volgens de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) van de VN.

De mate waarin die criteria doorwegen, neemt toe en dat komt doordat ESG-factoren niet langer worden beschouwd als bijkomstig. Integendeel: ze worden tegenwoordig door beleggers gezien als een ‘garantie’ voor een interessant rendement en een lager risico, aangezien ze een licht werpen op de financiële langetermijnprestaties. Zo weigeren steeds meer actoren om in zee te gaan met bedrijven die zich niet houden aan de internationale verdragen, die vervuilend zijn of een negatief imago meedragen. Dergelijke samenwerkingen zijn immers financieel riskant en schadelijk voor het eigen imago.

En u? Hoever staat u met het integreren van ESG-criteria in uw bedrijf?

De trein richting duurzame ontwikkeling is volop op koers. Bedrijven die willen blijven concurreren, moeten absoluut mee met die trein. Maar waarom blijven sommige spelers alsnog op het perron staan?

Het is de hoogste tijd voor actie. Bedrijven worden elke dag opnieuw aangemoedigd om zich mee te engageren en hun steentje bij te dragen aan de duurzame transitie. Transformeren is een must geworden. Het is dan ook geen toeval dat de Verenigde Naties de bedrijven uit de privésector aansporen om hun strategie en operaties af te stemmen op de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG's of Sustainable Development Goals). Die SDG's kent u nog wel: ze werden in september 2015 vastgelegd als duurzame ontwikkelingsagenda waarin alle inspanningen – zowel van staten, bedrijven als het maatschappelijk middenveld – worden samengebracht om zo te bouwen aan een welvarende en duurzame wereld tegen 2030. De ambities van die doelstellingen liggen dan ook duidelijk in de lijn van de klimaatcrisis!

De trein is vertrokken

In de evolutie naar een betere toekomst spelen de bedrijven een onmisbare en cruciale rol. En terecht, want alle sectoren voelen de impact (of zullen die voelen) en evolueren razendsnel (of zullen dat doen).  Er zijn veranderingen merkbaar op alle vlakken (regelgeving, handel, financiën enz.) en in allerlei thema's die betrekking hebben op verschillende domeinen (koolstoftaks, mobiliteit en transport, elektrificatie van het wagenpark, isolatie van gebouwen en positieve energie, koelgassen, landbouw enz.). De uitdaging is dan ook overduidelijk: doen of ondergaan! Maar waarom aarzelen sommige bedrijven nog om mee op de trein naar meer duurzaamheid te springen? Hun twijfels zijn vaak van tweeërlei aard: psychologisch en materieel. Wij nemen ze even onder de loep ...

1. "Waarover gaat dit en gaat het ook over mij?"

   Weten waar het over gaat, is een eerste stap vooraleer u tot actie kunt overgaan. Het is belangrijk dat u beseft dat er geen andere uitweg mogelijk is en dat u begrijpt dat u een nieuwe weg moet inslaan om de wereld van morgen aan te kunnen. Sommige 'visionairs' hebben die weg van de transitie al gekozen. Het zijn de pioniers van de duurzame transformatie die – door hun vernieuwende manier van zakendoen – een grote voorsprong kunnen nemen: niet alleen wat de naleving van de milieuvereisten betreft, maar ook op financieel en commercieel vlak. En waarom zou uw bedrijf dat niet kunnen? Een van de voornaamste belemmeringen bij bedrijven is het feit dat zij zich er niet van bewust zijn dat het ook echt nodig is om te veranderen. Daarnaast weten zij vaak niet voor welke uitdagingen zij precies staan. Bovendien kunnen veel bedrijven moeilijk de omvang van de klimaatcrisis inschatten en weten zij dus ook niet welke concrete impact deze crisis zal hebben op hun organisatie.

2. "Alles loopt prima! Waarom moeten we dan veranderen?"

   Nog zo'n valkuil ... Sommige bedrijven kijken alleen naar de korte termijn: "Het gaat niet over mijn sector", "Mijn business loopt goed, dus waarom zou ik het anders gaan doen?", "We zien dan wel ..." en ga zo maar door. Maar wat begrijpen we tussen de regels door?

• De visie van deze bedrijven draait vooral om de business as usual: ze focussen enkel op de financiële resultaten op korte termijn (twee jaar of meer) en kijken niet naar het steeds grotere risico van immobilisme.
• De angst voor verandering: de duurzame transitie betekent een breuk. Een plotse verandering die niet altijd even eenvoudig te aanvaarden of toe te passen is. Om die reden is de mindset – met name die van bedrijfsleiders – cruciaal om de organisatie een duurzame impuls te geven.


3. "Ik wil wel veranderen ... maar hoe?"

Het is niet altijd een kwestie van gebrek aan wilskracht. Bedrijven hebben het vaak écht moeilijk om de milieu-uitdagingen om te zetten in een bedrijfsprioriteit. Met andere woorden? Ze moeten goed weten welke weg ze zullen inslaan, want de uitdagingen zijn complex en vaak ook nog onderling met elkaar verbonden. Aangepaste oplossingen zijn bovendien niet altijd vanzelfsprekend. Veel bedrijfsleiders willen vooruit, maar slagen er niet in om zelf actie te ondernemen, omdat ze geblokkeerd worden door gegronde twijfels, zowel financieel en organisatorisch als op het vlak van technologie. En dat is volledig terecht: de weg naar de duurzame transitie ligt vol met obstakels en risico's. Zelfs voor bedrijven die al een groot stuk van hun transformatie achter de rug hebben, is de weg lang niet eenvoudig. Zeker niet als ze een stapje hoger willen gaan ...

U zit nooit alleen op de trein

De obstakels bestaan dus echt. Maar tegelijkertijd komt er heel wat steun uit verschillende hoeken van de samenleving: media, politiek, economie, academische wereld, consumenten en noem maar op. Een collectieve beweging die sterk bijdraagt aan de uitbouw van het transformatieproces, met name door van duurzame ontwikkeling een thema te maken waar we niet meer omheen kunnen. Op die manier kunnen bedrijven mee voelen hoe de duurzame impulsen van de maatschappij evolueren. Naast informatie delen, kunnen de bedrijfsleiders bovendien rekenen op steeds uitgebreidere netwerken die inzetten op de milieu-uitdagingen.  Binnen die netwerken kunnen ze ook echt informatie uitwisselen, leren van anderen en zo de aanzet geven voor hun eigen veranderingstraject. Tot slot is ook gespecialiseerde en holistische begeleiding op maat een belangrijke troef om de weg naar de duurzame transitie te kunnen effenen en om uw eigen bijhorende operationele en financiële strategie uit te werken en toe te passen.

"Geen risico nemen, is een nog groter risico!" Een quote die perfect past bij de uitdagingen van de energietransitie. De bedrijven die morgen het verschil maken, ondernemen vandaag al actie.

Tussen stabiliteit en immobilisme ligt maar een kleine stap. Een stap die bedrijven maar beter niet zetten. Want zo riskeren ze niet te kunnen meedraaien in de wereld die voortdurend verandert. De veranderingen volgen elkaar vandaag in een sneltempo op. Wie heel even achteruitkijkt, beseft dat maar al te goed. Denk bijvoorbeeld terug aan 2010 ...

• Slechts enkele telefoons hadden een gps en van Waze was nog lang geen sprake,
• Uber was nog maar net gestart in San Francisco,
• WhatsApp was nog een heel beperkte app,
• de e-commerce bereikte nog lang niet de huidige verkooprecords,
• contactloos betalen bestond nog niet,
• Airbnb telde amper vijftien werknemers opeengepakt in een loft,
• en elektrische voertuigen waren nog onbereikbaar voor het grote publiek.

De metamorfose is zelfs nog een stuk indrukwekkender als we terugblikken naar de jaren 2000: Netscape was de populairste webbrowser op de markt, Kodak vergat mee op de digitale trein te springen en YouTube was nauwelijks gestart. De wereld is fundamenteel veranderd en dat hebben we in de eerste plaats te danken aan de talloze technologische innovaties. Daarnaast is ook de economische context grondig gewijzigd, met in het bijzonder het gedrag en de verwachtingen van de consument. Sinds enkele jaren speelt ook de toenemende (en broodnodige) bewustwording rond de klimaatuitdagingen een belangrijke rol voor de bedrijven van morgen.

Klimaatdreiging als motor voor verandering

De signalen worden steeds duidelijker en onvermijdelijker: van de bosbranden in Australië tot de overstromingen in het noorden van India en van de tyfoon Lekima in China tot de orkanen in Noord-Amerika. Natuurrampen jagen miljoenen mensen de dood in of op de vlucht en veroorzaken miljarden dollars aan schade. Hoewel Europa nog 'gespaard' blijft van dergelijke fenomenen, beseffen steeds meer spelers hoe dringend de situatie is. Ze kiezen daarom resoluut voor de energietransitie waarbij ze ernaar streven om de impact van hun activiteiten op het klimaat en het milieu zo veel mogelijk te beperken (water- en koolstofvoetafdruk, afval recycleren enz.).

Ook een economisch risico

Naast die bewustwording over het klimaat, houden ook steeds meer bedrijven rekening met de achterliggende commerciële en financiële uitdagingen. In de geschiedenis zien we immers voorbeelden genoeg van bedrijven die vroeger een sterke bloei kenden maar vandaag gewoonweg verdwenen zijn ... De reden? Achterhaalde businessmodellen (immobilisme) of het onvermogen om te anticiperen op de evolutie in hun sector.

De transitie is dus ook een pragmatische manier om zich voor te bereiden op de eisen van de wereld van morgen, met name op het vlak van regelgeving. De koolstofarme toekomst zal de komende jaren immers tal van nieuwe wetgevingen met zich meebrengen (belastingen, lage-emissiezones enz.). Bent u daar klaar voor? Zowat alle sectoren zullen dit voelen, dus u kunt maar beter goed voorbereid zijn.

• Wat zijn uw toeleveringsketens (met name op het vlak van transport)?
• Waar komen uw grondstoffen vandaan? Zijn uw partners betrouwbaar en zullen zij de uitdagingen overleven?
• Hoe zullen de verwachtingen van uw klanten en de consument evolueren?
• Beschikt u over de nodige financiering wanneer 'duurzaamheid' steeds meer een must zal worden?

Kansen grijpen

Allemaal interessante denkpistes ... want achter die risico's schuilen opportuniteiten voor uw business. Denk maar aan nieuwe markten en sectoren (decarbonisering, circulaire economie, smart cities enz.), nieuwe klanten om tevreden te stellen, innovatievere technologieën en businessmodellen en ga zo maar door. Vooruitkijken is dus de boodschap. En de verandering aanvaarden zolang de zaken draaien. Wacht dus niet tot u stilvalt, want dan is het misschien al te laat ... Bedrijfsleiders spelen een cruciale rol om hun bedrijf de weg te wijzen en hun toekomstvisie uit te dragen: risico's vermijden en kansen grijpen. Verandering is immers vaak een kwestie van instelling, openheid en cultuur. Het motto? De transitie inzetten wanneer alles nog goed draait!

Kiest uw organisatie ook voor een duurzame toekomst?

Doe de test

We kunnen het niet genoeg herhalen: het is hoog tijd voor actie. Helemaal bovenaan op het lijstje? De bedrijven. Zij moeten zichzelf heruitvinden: niet alleen voor de planeet, maar ook om zelf te overleven.

De natuur werd lange tijd gezien als een gratis en onbeperkte bron. En dat is niet alleen economisch gezien absurd, maar ook onaanvaardbaar op sociaal vlak en gevaarlijk op juridisch vlak. Maar de tijden veranderen. Bedrijven zijn vandaag onmisbaar in de overgang naar een wereld die rekening houdt met de uitdagingen van het klimaat. Ze worden meer dan ooit aangemoedigd om duurzamere businessmodellen uit te bouwen. Duurzaam op weg naar een economische en ecologische transitie.

Gelijke krachten

En die 'druk' is voelbaar op verschillende niveaus. Zo zijn er de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (of SDGs, Sustainable Development Goals) van de Verenigde Naties – die de privésector moeten overhalen om concrete maatregelen te nemen – en het akkoord van Parijs, waarbij 195 landen hebben afgesproken om de temperatuurstijging onder 2 °C te houden. Daarnaast zijn er de aanbevelingen van het IPCC, de Europese ambities op het vlak van koolstofneutraliteit en de nationale energie- en klimaatplannen. Bovendien komen verschillende cruciale klimaatthema's vandaag hoog op de politieke agenda en zijn ze alomtegenwoordig in de media. Denk bijvoorbeeld aan werkgelegenheid, leefmilieu, mobiliteit, onderwijs, energie en gezondheidszorg. En ook in het middenveld is de impact duidelijk voelbaar: de Generatie Y ziet leefmilieu, toegang tot werkgelegenheid en onderwijs als voornaamste prioriteiten. Tot slot wordt ook de consument zich bewust van het belang van duurzame en verantwoorde aankopen. 

Uitdagingen onderling met elkaar verbonden …

In de huidige context is er steeds minder plaats voor immobilisme en onverschilligheid. Soms volstaat het om even om u heen te kijken en vast te stellen dat de dingen inderdaad veranderen. De wereld evolueert en nieuwe economische spelers bestormen de markt. Klanten en consumenten hebben andere behoeften. Leveranciers passen zich aan en het wetgevende kader wordt verder verfijnd om toegepast te kunnen worden in een koolstofarme maatschappij. Alles komt bij elkaar. Dat gaat soms niet heel snel, maar wel steeds in dezelfde richting. En terecht, want de uitdagingen op het vlak van duurzaamheid worden steeds dringender.

• Fossiele energie staat opnieuw ter discussie door de klimaatopwarming,
• grondstoffen zijn onzeker door de uitputting van de hulpbronnen,
• de impact op de bevolking neemt om verschillende redenen toe: robotisering, artificiële intelligentie, vergrijzing, massaverplaatsingen, werkgelegenheid enzovoort,
• en infrastructuur wordt cruciaal door de exponentiële bevolkingsgroei (met name in de steden).

... en opportuniteiten in het verschiet!

Deze uitdagingen brengen uiteraard ook een pak kansen met zich mee. Of zoals auteur Ryan Holiday schreef: ‘the obstacle is the way’. Elke complexe situatie is een mogelijke bron van afzetmarkten of technologische innovaties. Op voorwaarde dat u ze wel grijpt natuurlijk ...

• De decarbonisering in de strijd tegen de klimaatopwarming opent heel wat nieuwe markten (koolstofboekhouding, koolstofopvang, mobiliteit, 'groene' energie enz.),
• De circulaire economie bindt de strijd aan tegen de verarming van de hulpbronnen en zorgt dat producten en materialen opnieuw worden gebruikt (innovatieve businessmodellen, product as a service enz.),
• De investering in menselijk kapitaal en in steden die beter zijn aangepast aan de uitdagingen van de toekomst (smart cities) geven de mens weer een centrale plaats in maatschappelijke projecten (opkomst van maatschappelijk verantwoord ondernemen, duurzame financiën of impact op milieu en maatschappij enzovoort).

Bedrijven kunnen miljarden dollars uit deze opportuniteiten halen. Neem nu de SDG's: volgens het World Economic Forum zouden ze goed zijn voor maar liefst 60 marktopportuniteiten voor een totale waarde van 12.000 miljard USD. De reden? Verhoogde productiviteit en meer commerciële inkomsten in verschillende sectoren (voeding en landbouw, steden, energie en materialen, gezondheidszorg en welzijn).

Uw businessmodel heruitvinden ... vanaf nu!

Elk bedrijf dat wil blijven concurreren – of gewoon wil overleven – moet zich dus aanpassen. Zijn businessmodel heruitvinden. Opnieuw nadenken over zijn operaties. Externe effecten analyseren. Een oefening waarbij u naar de big picture moet kijken om na te gaan hoe u kunt overleven. Zonder te vergeten om hulp te vragen aan het ecosysteem van ondernemers. En toch blijft nog één vraag openstaan: wanneer start u met dat proces? Het antwoord? Nu! Het is net wanneer het goed gaat dat een bedrijf kan nadenken over zijn toekomst. Wanneer de zaken goed draaien, hebt u de meeste middelen om in te grijpen en te investeren in de transformatie van uw bedrijf. Actie ondernemen wanneer u de middelen hebt, in plaats van te ondergaan wanneer het te laat is ...

Wat hebben Kodak, Nokia en BlackBerry gemeen? Het zijn drie belangrijke bedrijven uit het economische landschap vóór de digitale revolutie ... en alle 3 zijn ze nu verdwenen. Wat leren die ‘gemiste kansen’ ons?

De weg van succes naar ondergang is niet bijzonder lang! Dit is het verhaal van enkele grote namen die rond de eeuwwisseling het economische landschap bepaalden. Kodak gaf de toon aan in de fotografiesector, Nokia was een van de vaandeldragers van de mobiele telefonie en BlackBerry was met zijn vooruitstrevende berichtendienst hét geliefde merk van het hogere kader. Maar ze zijn niet alleen ... Denk maar aan de typmachines van Olivetti, de computers van Atari, de mobiele beloftes van Segway, de gloriejaren van Yahoo en de voorloper van de huidige sociale media MySpace. En wie herinnert zich nog de telefoons van Siemens, Motorola, Ericsson en Panasonic?

De digitale trein missen

Al die bedrijven hebben een lange doortocht door de woestijn achter de rug. Of ze zijn zelfs helemaal verdwenen. Hoe dat komt? Achter iedere mislukking schuilt vaak het onvermogen om zich aan te passen aan de evolutie en om in te zien wat de nabije toekomst brengt. Vooral als we het hebben over het ontstaan van nieuwe technologieën. Ontwikkelingen die de markt op zijn grondvesten hebben doen daveren. Wanneer een bedrijf wordt voorbijgestoken door de concurrentie en gedumpt wordt door zijn klanten omdat het niet meer kan voldoen aan hun behoeften, is het game over. Akkoord, sommige van die bedrijven trachten zich terug een weg naar de top te vechten, maar bij veel van voornoemde mastodonten kunnen we niet anders dan vaststellen dat ze een knieval hebben gemaakt. Of erger nog ... Het zijn relieken geworden van een ver verleden. Maar we staan nog maar aan het begin van alle ‘revoluties’. Alle sectoren krijgen te maken met ingrijpende veranderingen. Neem nu de ruimtevaart: wie had durven voorspellen dat kleine start-ups de grote ruimtevaartorganisaties de loef zouden afsteken?

De oorzaken van mislukkingen inzien

Een welbekende mantra luidt “fail fast, fail often”. Mislukkingen zijn quasi even belangrijk als succes. Op voorwaarde dat we leren uit onze fouten! Maar niemand verbiedt u om te leren uit de fouten van anderen. Daarom zijn de voorbeelden van legendarische mislukkingen die we hierboven aanhaalden, ook zo interessant. Benut ze in uw voordeel! Waarom zijn die bedrijven, die ooit zo dominant aanwezig waren, zo diep gevallen? Vaak gaat het om een combinatie van factoren:

• een gebrek aan toekomstvisie en strategische fouten (slechte commerciële en ontwikkelingskeuzes enz.);
• een gebrek aan anticipatie op een nieuwe, disruptieve technologie;
• een onvermogen om te innoveren en vastgeroest zitten in een model dat vroeger floreerde, maar intussen volledig voorbijgestreefd is;
• een achterhaald management;
• myopie-marketing ;
• enzovoort.

De olifant in de kamer

Het is niet altijd gemakkelijk om te zien wat overduidelijk is. Neem nu het veelzeggende voorbeeld van Kodak. Het in 1889 opgerichte merk had werkelijk alles om de markt van de digitale fotografie te domineren. En terecht, want het bedrijf lag aan de grondslag van de technologie. Maar omdat het bedrijf bang was dat die uitvinding het einde zou betekenen van zijn filmrolletjes, werd besloten om de interne ontwikkelingen op dat vlak een halt toe te roepen. Ironisch genoeg betekende die strategische keuze van het management het einde van de Amerikaanse reus ... En Nokia? Die Finse mastodont geloofde niet in het potentieel van het aanraakscherm. Hetzelfde verhaal bij Microsoft: jarenlang lag de tablet stof te vergaren ergens achterin een kast ... Tot Apple zijn stormloop op dat segment inzette. BlackBerry op zijn beurt is te lang blijven vasthouden aan zijn fysieke toetsenbord en zijn ‘push mail’. Al die verhalen illustreren ook soms mooie inhaalbewegingen en koerswijzigingen. Het geheim is vaak om zichzelf heruit te vinden zolang het nog kan. Om op tijd het roer om te gooien. Zoals IBM dat deed. IBM was in de jaren 90 marktleider op het vlak van pc’s. Maar na de eerste beurskapitalisatie veranderde het bedrijf het geweer vroeg genoeg van schouder om zich te gaan toeleggen op een meer toekomstgerichte sector, namelijk die van de software en diensten aan bedrijven. Een schoolvoorbeeld ...

Duurzaamheid: ongeziene veranderingen op komst

De digitalisering is niet meer uit ons leven weg te denken, maar duurzame ontwikkeling kondigt zich aan als een frisse wind, zelfs voor de bakker of kapper om de hoek. De hele ondernemerswereld zal eraan moeten geloven, willen of niet. De wereld verandert in sneltreinvaart op heel wat verschillende vlakken, die allemaal geconnecteerd zijn: innoverende businessmodellen zien het levenslicht, het gedrag en de levensstijl van de consument veranderen, technologieën evolueren. Eén ding is echter zeker: de maatschappij van morgen zal in geen enkel opzicht lijken op die van vandaag. Bedrijven die niet hebben geanticipeerd op deze ‘nieuwe wereld’ dreigen te verdwijnen. Maar de vruchten van morgen moeten vandaag al worden geplant. Lopen uw zaken op wieltjes? Dan is het moment aangebroken om na te denken over de toekomst van uw bedrijf, om het landschap te overschouwen, zich de juiste vragen te stellen en trachten te achterhalen wat de uitdagingen van de toekomst zijn: wat is de ecologische impact van mijn activiteit? Wat zijn de risico’s van mijn waardeketen? Hoe laat ik mijn businessmodel evolueren? Wat zijn de behoeften van mijn klanten? Allemaal belangrijke vragen. En maar een kleine greep uit de vele andere die een bedrijf zich zou moeten stellen.

Mis de duurzaamheidstrein niet!